Этникалык кыргыздар

Убагында Памирдеги кыргыздардын саны 20-30 миңге чыкса, учурда эки жакта биригип 1400-1500 миңдин тегерегинде адам жашайт. Кыргызстан эгемендикти алгандан бери ар кандай шарттардан улам коңшу мамлекеттерде отурукташып калган этникалык кыргыздар өлкөгө көчүп келе баштады. Алар боюнча өлкөдө атайын мыйзам кабыл алынып, анда өз мекенине кайтып келген этникалык кыргыздарды республиканын аймагына жайгаштыруу, ишке орноштуруу, жер менен камсыз кылуу жана социалдык…

Тагайбек Турдукулов Памирде большевиктер ыңкылабынан кийин туулган. Коммунизм доорун башынан өткөргөн аксакалдын уулу азыр топоз багып, турист тосуп, жаңы доорго күбө болуп жашап жаткан чагы. Мургабдын Ооганстан менен чектеш аймагындагы Корумду жайлоосунда аксакал менен Жаңыл Жусупжан баарлашты. Жаңыл Жусупжан: Бул Корумду жайлоосунда сиздин үч боз үйүңүз тигилип турат, өзүңүз да боз үйдө туулгансызбы? Тагайбек Турдукулов: Ооба, мына…

Чек аралар адамдардын жүрөгүн аралап өтөөрү чын болсо бул Тагайбек Турдукуловго түздөн-түз тийешелүү. Тагайбек аксакал Мургаптын Аличор айылы тарапта туулуп өскөн, чоң aта, чоң энеси, кара чечекей эжеси менен ооган тарапта калган. Аксакал менен Памирдин Корумду жайлоосунда Жаңыл Жусупжан баарлашты. //

...Бул өлкөдөн чыгып үч күн ат менен түндүк-чыгыш тарапка барсаңар эң бийиктике кезигесиңер, айтууларга караганда бул дүйнөдөгү эң бийиктик деп эсептелинет. Силер бул бийиктике чыкканда ачка жырткыч он күн жеп тойгондой кооз жайлоосун аралап дарыя агат. Бул жер Памир деп аталат, он эки күн киши жашабаган чөл аймакты аралап өтөсүнөр, ошого жараша керектүү нерселериңерди жаныңарга алып алууңар зарыл. Бул жер…

Кыргыздар жашаган Памир тоолору бир тарабынан Кытай, Ооганстан менен чектешсе, басымдуу бөлүгү Тажикстанда. Совет доорунда ага чейин тоо арасында ээн-эркин көчүп-конуп жүргөн көчмөндөр күч менен отурукташтырылган. Эми болсо алар жайкысын жайлоого чыгып, боз үй тигип, топоз багып, турист тосушат. Деңиз деңгээлинен 4,250 метр бийиктикте турган Корумду жайлоосу Тажикстандын аймагына кирген Памир…

Деңиз деңгээлинен 4000 метр бийикте турган Памирдин Аличор өрөөнүндө жашоо шарт катаал экени айпаса дагы түшүнүктүү. Бул аймакта тажиктер, кыргыздар отурукташкан. Соңку кездери Алчиор алыстан келген туристтерди өзүнө тарта баштады. "Азаттыктын" кабарчысы Жаңыл Жусупжан Чыгыш Памирдин Аличор өрөөнүнөн тартып келген сүрөттөр. Тажикче тактага жазылган "Куш келипсиздер" деген сөз Алиорго келген конокторду тосуп алат. Жазуунун алдына…