Этникалык кыргыздар

"ZAMAN Кыргызстан" гезити эс алууда жүргөн учурда Тажикстандын Мургаб районунда Кыргыз көчмөндөрүнүн жылкысына жана каада-салттарына арналган фестиваль болуп өттү. Негизинен кыргыздар байыр алган аталган аймакта өткөн иш-чарага Кыргызстандан журналист Элеонора Бейшенбек кызы ("Азаттык" радиосунун кабарчысы) да катышып келген… - Элеонора, жакында эле Тажикстандын Мургаб районуна иш-сапар менен барып келбедиңизби, деги Мургаб кандай жер экен? - Эгерде сиз Мургабга…

Кеңешбек уулу Курманбай менен Курманбай Райымжанов Тажикстандын тоолуу Бадахшан автономиялуу областынын Мургаб районунун Ыранкөл айылынaн келген белгилүү комузчулар. Эки шайыр менен кабарчыбыз Балбай Алагушов баардашкан. - Курманбай мырза "Азаттык” радиосунун студиясына куш келипсиздер. Менин маалыматым боюнча байыртан тоолуу Памирде байыр алып жашап келе жаткан кыргыздардын арасынан чыккан комузчулар күүлөрүн жалпысынан аспаптын буроосуна карата оң, сол, же терс-тетири күүлөр дешип эки…

Болот деп бизге чоң жөлөк,Боор тартып келсек бул жакка.Бир боор деп эч ким тартпады,Бейдарек калдык арабөк - бул ыр саптары Тажик- стан Республикасынын Мургаб районунан көчүп келген Гүлбайра Жоробекованын жүрөгүнөн чыккан. Ал тарыхый мекенине ылым санап кайтып келген өзү сыяктуу мекендештеринин бир боор элинде жат болуп, турмуштун оор соккусуна кабылган тагдырларын ырга айландырган. Бакыт табабыз деп бейдарек калган мекендештерибиз…

Улуу Британия, Кытай империясы жана Орус империясы 1896-жылы Сары-Кол Памир территориясын Зор-Көл көлүнөн, Ак-Суу суусунун башына чейин Ооганистан, Ак-Суу, Токтомуш Маркан-Судан Эркештамга чейин, ар жагы Кытай империясына, калган Памир азыркы Мургаб району Орусия империясына бөлүнгөн. Ошентип кыргыз эли аргасыз үчкө бөлүнүп калышкан. Бүгүнкү күндө ошол Ооганстанга бөлүнгөн Чоң жана Кичи Памир же болбосо, Ооган кыргыздары 3500 эли бар. Кыргыз…

Кыргызстан дегенде эки көзү төрт болгон памирлик кыргыздар Ушул жылдын жай айларында өз демилгелери менен Ооганстандагы кичи Памир кыргыздарынын турмушу менен таанышуу үчүн Кыргызстандан тогуз кишиден турган топ атайын барып келгендигин өткөн саныбызда "Памирлик кыргыздар" аттуу макалабызда жарыя кылган элек. Окурмандардын өтүнүчү менен кабарчыбыз ал топтун башчысы Иса Өмүракуновго бир нече суроолор менен кайрылды. - Иса мырза, сиздер кесибиңирге байланыштуу…

Боор барбы сенде, кыргыз!? Биз кайсы кылымда жашап атабыз да, памирлик боордош кыргыз калкы кайсы кылымда жашап атат, бурадар? Кудум таш доорун элестеткен тирукмуш заманда күн кечирген кандаштарыбыздын кайгы-касиретин уккан жан барбы бүгүн!? Ит көргөн жашоо-турмушту баштан кечирген оогандык кыргыздар жөнүндө 90-жылдардын башында кайран эл деп Дооронбек Садырбаев бир канкакшады эле. "Кайран эл!" - деп жүрүп, өзү кайран болгон…