Этникалык кыргыздар

- Аскар мырза саламатсызбы, өзүңүздү тааныштырып кетсеңиз, кайдан Кыргызстанга келдиңиз? - Саламатсызбы менин атым Аскар Адылбек, Синь-Цзянь уйгур автономиялуу районуна караштуу Кызыл-Суу кыргыз облусунан келдим. Учурда ал жакта 170 миңдей кыргыздар жашайт. Кытайлык кыргыздар борбору катары Артыш шаарын эсептешет. Көп эле кытайлык кыргыз жаштары сыяктуу эле мен дагы Кашгар шаарында окуп эмгектенип келгем. Чет өлкөдө туулуп өссөк да, Кыргызстанды мекенибиз…

Жерге-Талда эртели-кеч жарык өчүп калат. Бул кечте да жарык жок, каш карайып калганда, үйгө бир келин шапа-шупа кирип келди. Дасторкон үстүндө отурган элек. Конок ээсинин келинчеги менен сөзү бар окшойт, өздөрүнчө тажикче сүйлөшүп жатканда, анча деле көңүл бурган жокмун. Бир маалда үй ээси «Бул Латофат, Жерге-Талдагы жалгыз ырчыбыз» деп калды, мага карап. Шам жок болгондуктан, көз байланган кезде келиндин жүзүн…

Мургабдын Аличор айылында китеп жетпегендиктен, балдар бири - бириникине барып, сабак даярдашат. Кыргыз өкмөтү Мургаб менен Жерге-Талга 13500 даана окуу китептерин бөлүп жатат. Мургаб районундагы айыл мектебинин мугалими кыргыз тилинде китептер өтө тартыш экендигин бышыктады. Тажикстандын аймагындагы 60 чакты кыргыз тилдүү мектептер болсо, көбүндө окуу китептери өтө тартыш. Мына эми кыргыз өкмөтү Мургаб менен Жерге-Талга 13500 даана окуу китептерин…

Жакында Чүйдүн Чалдыбар айылында Тажикстандан көчүп келген кыргыздарды опузалап, айрымдарынын терезесин сындырган окуя мени катуу ойго салды. Тилекке каршы, жалпы элдин, улуттун бүтүндүгүнө, биримдигине доо кетире турган мындай чыр-чатактар кийинки жылдары көп кайталана турган болду. Бир караганда баары эси жок балдардын тирешүүсүндөй арзыбаган шылтоодон, күнүмдүк (турмуштук) талаш-тартыштан келип чыккан сыяктанат. Бирок жакшылап көз салган киши мындай осол көрүнүштүн түпкү тамыры…

Пакистандын түндүгү. Сыртта ызгаардуу кыш. Адырлуу шаардагы дүкөндөрдүн бирине эки чет элдик баш бакты. Европадан келгендей түрү бар, сулууча келген аял асма баштык көтөргөн, узун бойлуу эркектин колунда фото аппарат. Ичкери киргенде күйөөсү орундукта отурган кишини көрөт. Бернард Репонд ооган кыргыздарынын советтик оккупациянын алдында Пакистанга ооп баргандагы татаал турмушун өз көзү менен көргөн саналуу адамдардын бири: – 1979-жылдын январы…

Ооганстандагы кыргыздардын жашы эмне үчүн кыскарып кетти деген суроого Абулхаким ага жооп берди. Ооганстандагы Кичи Памирде төрөлүп, он төрт жашка чыкканда Рахманкул хан менен Пакистанга, андан кийин Түркияга кеткен кыргыздын уулу Абулхаким ага ал жактагы этникалык кыргыздардын тарых таржымалын, өзүнүн башынан өткөргөн окуяны айтып берди. - Мен Кыргызстанга 1998-жылы келгем. Өзүм Ооганстандагы Кичи Памирде төрөлүп, он төрт жашка чейин…